دیالیز

نارسایی پیشرفته کلیه یا ESRD از مسایل جدی و رو به رشد حوزه سلامت در جامعه است که نیاز به افزایش ارایه خدمات مناسب به بیماران مبتلا را مطرح می‌نماید. انجام مداخلات پزشکی در مراحل ابتدایی نارسایی مزمن کلیوی، پیشرفت بیماری را به تاخیر می‌اندازد و باعث کاهش موارد مرگ و میر می‌گردد. نوع درمان انتخاب شده نیز بر روند پیشرفت و کیفیت زندگی آنها موثر است و پیشنهاد می‌شود براساس شرایط خاص هر بیمار، درمان به طور جداگانه در نظر گرفته شود تا بتوان از حداکثر فواید مداخلات و درمان‌های موجود استفاده نمود…
دیالیز صفاقی، یکی از روش‌های درمان در نارسایی کلیه است که به دلیل تکنیک ساده و بسیار موثر آن، انتخاب اول دیالیز در منزل به شما ر می‌رود. این روش از دو دهه پیش، رواج فزاینده‌ای یافته که یکی از دلایل اصلی آن، سهولت کاربرد و مناسب بودن و قیمت پایین آن است. از سویی به دلیل خاصیت مداوم و پیوسته آن، وضعیت بیوشیمی و حجم مایعات بیمار، ثابت است که همین وضعیت انعطاف‌پذیر، آن را به انتخاب اول بیماران تبدیل نموده است.
● کاربردهای دیالیز صفاقی
اهداف دیالیز صفاقی، کمک به دفع مواد سمی و زاید متابولیک بدن و برگشت تعادل مایعات و الکترولیت‌های بدن به حالت طبیعی خود است. بیمارانی که قادر به تحمل همودیالیز یا پیوند کلیه نمی‌باشند، افرادی که نسبت به تغییرات سریع مایعات و الکترولیت‌ها حساس‌اند، بیمارانی که هم‌زمان مبتلا به دیابت یا بیماری قلبی‌عروقی نیز هستند یا کسانی که به هر علتی استفاده از هپارین سیستمیک در آنها ممنوعیت دارد، بهترین و بیشترین بهره را از دیالیز صفاقی خواهند برد. علاوه بر این برای نگهداشتن ترکیب طبیعی الکترولیت‌های خارج سلولی، تجویز دیالیز صفاقی مداوم توصیه می‌شود. از دیگر مزایای این روش می‌توان به:
۱) جلوگیری از پیدایش اورمی به دلیل دست‌یابی به زدودن کافی مواد ازوتمی
۲) پیشگیری از افزایش پیشرونده حجم خارج سلولی به وسیله اولترافیلتراسیون کافی صفاقی
۳) حفظ عملکرد کلیوی باقی مانده
۴) جلوگیری از بدتر شدن ساختمان غشای صفاقی و عملکرد آن.
دیالیز صفاقی مداوم، یک روش جایگزین حفظ ارگان محسوب می‌شود که عملکرد قسمت زنده کلیه را به صورت کافی حفظ می‌کند، اثرات مخرب روش دیالیز را به حداقل می‌رساند و شیوه و کیفیت زندگی بیماران را بهبود می‌بخشد. راهکارهای اخیر کمیته کیفیت و پیامد بیماری‌های کلیوی حاکی از زدودن کافی اوره، جلوگیری از افزایش حجم و نگهداری از عملکرد باقی‌مانده کلیه، به عنوان اهداف اولیه در توصیف این دیالیز می‌باشد.
از دیگر کاربردهای این روش، میزان بقا، موربیدیتی کمتر و بالا بردن کیفیت زندگی است. پیشگیری و درمان کم‌خونی، ناهنجاری‌های کلسیم- فسفر، سوءتغذیه و التهاب مزمن، از دیگر موارد مورد نظر است. پشتیبانی کافی اقتصادی- اجتماعی بیماران از دیگر مزایای این روش می‌باشد.
● تکنیک‌ها و انواع دیالیز صفاقی
دو روش عمده در دیالیز صفاقی عبارت‌اند از: ۱) سرپایی مداوم و ۲) خودکار.
نوع سرپایی مداوم، در طول شبانه‌روز قابل انجام است و به صورتی دستی، توسط خود بیمار یا یک فرد آموزش‌دیده صورت می‌گیرد. اغلب چهار تا پنج تعویض در طول روز انجام می‌شود و هر دوره تعویض نیز میان ۲۰ تا ۳۰ دقیقه طول می‌کشد. این روش برای افرادی که تعادل صفاقی پایین تا متوسط دارند، مناسب است، چون مایع، زمانی بیشتری در حفره صفاقی می‌ماند و فرصت بیشتری برای تعادل پیدا می‌کند.
نوع دیالیز صفاقی خودکار، هم به دلایل پزشکی و هم بهبود کیفیت زندگی بیماران برتری‌هایی دارد. در این روش، یک دستگاه به صورت اتوماتیک، حجم، مدت زمان باقی ماندن مایع در حفره صفاقی و طول درمان را تنظیم می‌کند. بیماران اغلب هنگام خواب از آن استفاده می‌کنند، اما در بیمارستان و مرکز دیالیز هم قابل انجام است. بدون اختلال در زندگی بیمار، می‌توان به راحتی مدت ‌زمان و دفعات دیالیز را افزایش داد. این نوع دیالیز در افرادی که تعادل صفاقی بالاتری دارند و سرعت تبادلات مواد از پرده صفاقی آنها زیاد است، بسیار مناسب می‌باشد. دیالیز صفاقی خودکار، برای افرادی که در طول روز شاغل هستند، گزینه برتر محسوب می‌شود. همچنین برای افرادی که خودشان قادر به انجام دیالیز صفاقی نیستند و به کمک نیاز دارند، مانند بچه‌ها و افراد سالخورده نیز مناسب است.
● آموزش و درمان
آموزش بیماران برای انجام دیالیز در خانه، اغلب یک تا دو هفته به طول می‌انجامد، هر چند افراد آموزش‌دیده نیز در این میان کمک بسیا ری می‌کنند و اگر بیماران بدانند که امکان انجام درمان در خانه نیز وجود دارد، به طور حتم «دیالیز خانگی» را به عنوان «گزینه برتر» خود انتخاب می‌نمایند.
● ۱۱ مزیت دیالیز صفاقی
▪ قابل حمل بودن: هر جا که بیمار دسترسی به آب داشته باشد تا دستان خود را تمیز کند، می‌تواند از این دیالیز استفاده نماید.
▪ قابل انعطاف‌ بودن: بیمار می‌تواند برنامه‌های عادی روزانه خود را دنبال کند و البته تعداد دفعات انجام دیالیز، بسته به نظر پزشک متخصص، متفاوت است.
▪ حفظ زمان: بیمار نیازی به صرف وقت و هزینه زیاد در کلینیک‌های دیالیز ندارد.
▪ بدون نیاز به سوزن: بیمار به سادگی، با استفاده از کاتتر برای تعویض مایع صفاقی اقدام می‌نماید.
▪ کم شدن محدودیت‌ها: محدودیت‌های بیماران در زمینه رژیم غذایی، مسافرت و شنا کم می‌شود. به عبارتی کیفیت زندگی آنها تغییر چندانی نمی‌کند.
▪ خصوصی بودن: انجام دیالیز در خانه یا محل کار، نوعی اعتماد به نفس بیشتر به بیمار می‌دهد.
▪ احساس بهتر بودن: از آنجا که این نوع دیالیز هر روز قابل انجام است، بیمار به طور ثابتی احساس بهتر شدن دارد و از بیماری و خستگی که میان جلسات دیالیز در کلینیک‌ها رخ می‌دهد، خبری نیست!
▪ حفظ عملکرد باقی‌مانده کلیه، مهم‌ترین گزینه در درمان بیماران با بیماری کلیوی مرحله نهایی است، زیرا روی کنترل حجم و میزان بقای بیماران تاثیر مستقیم دارد، لذا همه تلاش‌ها باید در جهت این امر باشد و دیالیز صفاقی، یک عامل کمکی مهم در این مورد محسوب می‌شود.
▪ یادگیری آسان انجام روش،کنترل مناسب فشارخون در مقایسه با همودیالیز
▪ عوارض جانبی کمتر (مانند تهوع، استفراغ، اسپاسم و افزایش وزن).