واکسن کدام بیماری ها به کودک تزریق می شود؟

والدین هر کودک در سال اول زندگی، باید پنج بار کودک خود را برای واکسیناسیون به مرکز بهداشتی درمانی ببرند و برای تقویت اثر واکسن ها نیز پس از یک سالگی مراجعات مجددی مورد نیاز می باشد که این مراحل و نوع واکسن ها در ادامه مطلب نشان داده شده است.

ابتلا به بعضی بیماری ها در دوران کودکی بسیار خطرناک است و می تواند سبب مرگ و میر و ایجاد ناتوانی در کودکان شود.

مهم ترین این بیماری ها، که سالانه جان تعداد بسیاری از کودکان را می گیرد، سل، سرخک، سیاه سرفه، کزاز، دیفتری و هپاتیت «ب» است. همه کودکان باید در مقابل این بیماری ها واکسینه شوند.

بدن انسان در مقابل این ویروس ها و میکروب ها یا سموم، موادی می سازد که اصطلاحا «پادتن» نامیده می شود. حال اگر بدن با میکروب یا ویروس واقعی بیماری (مثل واکسن) برخورد کند می تواند آن را از بین ببرد و بدین ترتیب انسان در مقابل آن بیماری ها ایمن می شود.

تمام مراکز بهداشتی درمانی در کشور ما آماده اجرای واکسیناسیون برای همه کودکان اند و این کار به طور رایگان صورت می گیرد.

پشت کارت رشد کودک، یک کارت واکسیناسیون برای ثبت واکسن های او در نظر گرفته شده است.

زمان بندی واکسیناسیون کودکان به نقل از سایت انستیتو پاستور ایران به شرح زیر است:

– بدو تولد: ب ث ژ، قطره فلج اطفال، هپاتیت ب
– دو ماهگی: ثلاث، قطره فلج اطفال، هپاتیت ب
– چهار ماهگی: ثلاث، قطره فلج اطفال
– شش ماهگی: ثلاث، قطره فلج اطفال، هپاتیت ب
– یک سالگی: ام ام آر (سرخک، اوریون و سرخجه)
– هجده ماهگی: ثلاث، قطره فلج اطفال، ام ام آر
– شش سالگی: ثلاث، قطره فلج اطفال

این واکسن ها چه هستند؟
– واکسن ب ث ژ: این واکسن با استفاده از باکتری ضعیف شده سل، علیه این بیماری ساخته شده است که به صورت زیرپوستی در بالای بازوی نوزاد در بدو تولد تزریق می شود.

– واکسن ثلاث یا سه گانه (دیفتری، کزاز، سیاه سرفه): این واکسن با استفاده از باکتری کشته شده سیاه سرفه و سموم باکتری های دیفتری و کزاز ساخته می شود. دیفتری، کزاز و سیاه سرفه بیماری های خطرناکی هستند که می توانند موجب مرگ یا عوارض شدید شوند.

– قطره فلج اطفال خوراکی: فلج اطفال یک بیماری حاد ویروسی است که می تواند منجر به فلج دائمی گروهی از عضلات بدن شود.

– واکسن ام ام آر یا MMR (سرخک، سرخجه، اوریون): این واکسن از ویروس ضعیف شده این بیماری ها تهیه می شود. علایم بیماری سرخک عبارت است از تب بالا و چند روزه همراه با آب ریزش بینی، التهاب ملتحمه چشم و جوش هایی که بعد از شروع تب ظاهر می شود.

– واکسن هپاتیت ب: بیماری هپاتیت B ( که از طریق خون یا مادر به جنین و ارتباط جنسی) منتقل می شود، در برنامه واکسیناسیون قرار دارد. از جمله عوارض تزریق واکسن می توان به درد، قرمزی، سردرد و کسالت اشاره کرد.

برای شناخت بیماری هایی که علیه آن ها واکسیناسیون انجام می شود، توضیح مختصری در متن زیر آمده است.

کزاز
میکروب کزاز در خاک وجود دارد و در صورتی که زخم بدن با خاک آلوده شود، احتمال بروز این بیماری وجود دارد.

کزاز بیماری خطرناکی است و ابتلا به آن در هر سنی امکان دارد. سم میکروب این بیماری از کشنده ترین زهرهای شناخته شده است.

در زایمان های غیربهداشتی احتمال دارد که نوزاد مبتلا به کزاز شود. کزاز نوزادان بیماری بسیار خطرناکی است، اما می توان با واکسیناسیون مادران، این بیماری را حذف کرد.

سل
سل بیماری واگیردار و مزمنی است که سالانه میلیون ها نفر را در جهان مبتلا می سازد. میکروب سل از طریق خلط فرد مبتلا و هوا وارد مجاری تنفسی افراد سالم می شود و آن ها را مبتلا می سازد.

تشخیص سل مستلزم لوازم تشخیصی و درمان آن طولانی مدت و مشکل است.

در چند دهه گذشته بیماری سل بیش تر در کشورهای در حال توسعه دیده می شد، اما امروزه با بروز بیماری ایدز که ایمنی افراد را در مقابل بیماری ها کاهش می دهد، دوباره بیماری سل در سراسر جهان مشاهده می شود و باعث مرگ و میر و معلولیت عده بسیار زیادی می گردد.

واکسن بیماری سل «ب، ث، ژ» نام دارد و باید در اولین فرصت پس از تولد به نوزاد تزریق شود.

سرخک
بیماری سرخک شدیدا مسری است و تمام کودکانی که واکسن نزده باشند، به آن مبتلا خواهند شد. علایم این بیماری شامل بثورات پوستی، تب و سرفه است.

سرخک عوارض گوناگونی دارد و مهم ترین آن ها سینه پهلو، کوری و کری است. میزان مرگ و میر ناشی از این بیماری، به خصوص در کودکانی که مبتلا به سوءتغذیه هستند، بسیار زیاد است.

هپاتیت (ب)
هپاتیت B نوعی بیماری است که کبد فرد مبتلا را گرفتار می کند و علایم آن تهوع، استفراغ و بی اشتهایی شدید است.

این بیماری، نارسایی کبد و مشکلات بسیاری برای فرد مبتلا ایجاد می کند و در نهایت منجر به مرگ وی می شود.

واکسیناسیون علیه این بیماری از ابتلا به آن پیشگیری می کند.

فلج اطفال
بیماری فلج اطفال سالانه باعث فلج شدن بسیاری از کودکان می شود. سرایت بیماری از راه دهان و به وسیله آب، غذا و اشیای آلوده صورت می گیرد.

شروع بیماری مانند سرماخوردگی است که به دنبال آن فلج اندام ها ظاهر می شود. در اثر واکسیناسیون علیه این بیماری و اقدامات بهداشتی، این بیماری در کشور ما خوشبختانه در حال ریشه کن شدن است.

دیفتری
میکروب بیماری دیفتری در حلق بیمار رشد می کند و با ایجاد غشای کاذب و ضایعات موضعی در حلق و ترشح سم، که به وسیله خون در تمام بدن منتشر می شود، سبب مسمومیت و خفگی می شود.

این بیماری در گذشته، شیوع بیش تری داشته است و خوشبختانه امروزه از شدت آن کاسته شده است. اما به دلیل کشندگی فوق العاده اش، واکسیناسیون علیه آن انجام می شود.

سیاه سرفه
بیماری سیاه سرفه که عامل آن نوعی باکتری است، دستگاه تنفسی را مبتلا می سازد و فرد دچار سرفه های خاص قطاری می شود و آن قدر سرفه می کند که رنگ صورتش سیاه می شود.

میزان کشندگی این بیماری بسیار بالاست و در صورتی که فرد جان خود را از دست ندهد، دچار ناتوانی ها و عوارض عصبی می شود.

این بیماری به راحتی می تواند به افراد دیگر سرایت کند. واکسیناسیون علیه این بیماری می تواند از بسیاری از مرگ و میرهای ناشی از آن پیشگیری کند.

هشدارها
واکسیناسیون زمانی به خوبی اثر می کند که به موقع و به طور کامل انجام شود. بعضی از واکسن ها زمانی موثر واقع می شوند که چند بار تلقیح شوند. بنابراین، باید جدول واکسیناسیون به طور کامل رعایت گردد.

یکی از مهم ترین دلایل مراجعه نکردن والدین برای واکسیناسیون فرزندان خود، آن است که کودک در روزی که نوبت واکسیناسیون اوست، به تب، سرفه، سرماخوردگی یا اسهال مبتلا شده است.

در این بیماری های خفیف و همچنین در مواقع سوء تغذیه، اقدام به واکسیناسیون هیچ خطری ندارد و باید واکسن سر وقت به کودک تلقیح شود.

پدران و مادران باید بدانند که بعضی از واکسن ها عوارض مختصری دارند، مثلا در محل تزریق واکسن (ب.ث.ژ) زخم کوچکی ایجاد می شود و کبره می بندد. این زخم نباید دستکاری شود، زیرا پس از مدتی خود به خود خوب می شود.

پس از تزریق واکسن ثلاث هم کودک تب مختصری پیدا می کند و محل تزریق کمی متورم و دردناک می گردد. باید تب کودک با دارویی که پزشک می دهد پایین آورده شود و محل تزریق با حوله گرم کمپرس شود.

یک هفته پس از تزریق واکسن سرخک، کودک دچار حالتی شبیه سرماخوردگی می شود و ممکن است بثورات خفیفی روی پوست او ظاهر گردد.

بروز هر یک از حالات فوق نشان دهنده واکنش طبیعی بدن نسبت به واکسن هاست و جای نگرانی نیست، اما در صورتی که پس از تزریق واکسن، تب شدید، بی قراری و یا حالاتی شبیه تشنج در کودک پیدا شود (که البته جز در مواقع نادر رخ نمی دهد)، باید سریعا به پزشک مراجعه کرد.