زندگی با دیابت نوعی از مدیریت روزمره را میطلبد که در آن، هر بیمار به قهرمان زندگی خود تبدیل میشود. یکی از اصلیترین و حیاتیترین بخشهای این مدیریت، تزریق روزانه انسولین است که نقشی کلیدی در کنترل قند خون و جلوگیری از عوارض بلندمدت این بیماری دارد. در گذشته، این فرآیند ممکن بود ترسناک به نظر برسد، اما با پیشرفت دانش و ابزارهای پزشکی، تزریق انسولین در منزل به یک امر کاملاً عادی، ایمن و آسان تبدیل شده است. این مقاله، یک راهنمای جامع و کامل برای شماست تا با تمام جنبههای تزریق انسولین در خانه آشنا شوید و با اطمینان و استقلال کامل، مدیریت دیابت خود را در دست بگیرید.
انسولین چیست و نقش آن در بدن
برای اینکه درک درستی از اهمیت تزریق انسولین داشته باشیم، ابتدا باید بدانیم که انسولین دقیقاً چیست. انسولین هورمونی حیاتی است که توسط سلولهای خاصی در پانکراس (لوزالمعده) تولید میشود. وظیفه اصلی آن، کمک به سلولهای بدن برای جذب قند (گلوکز) از جریان خون است. گلوکز، منبع اصلی انرژی برای بدن ماست و انسولین مانند یک کلید عمل میکند که درهای سلول را برای ورود گلوکز باز میکند.
در افراد مبتلا به دیابت، این سیستم به درستی کار نمیکند. در دیابت نوع ۱، بدن به هیچ عنوان انسولین تولید نمیکند و در دیابت نوع ۲، بدن یا به اندازه کافی انسولین نمیسازد یا به درستی از آن استفاده نمیکند (پدیده مقاومت به انسولین). بنابراین، تزریق انسولین از بیرون، تنها راه برای رساندن این هورمون به بدن و کنترل سطح قند خون است.
انواع انسولین و نحوه عملکرد آنها
انسولینها بر اساس سرعت و مدت اثرگذاریشان به دستههای مختلفی تقسیم میشوند که شناخت آنها برای مدیریت صحیح دیابت ضروری است:
-
انسولینهای سریعالاثر (Rapid-acting): این نوع انسولینها بلافاصله پس از تزریق شروع به کار میکنند (معمولاً در عرض ۱۰ تا ۱۵ دقیقه) و اوج اثر آنها پس از حدود ۱ ساعت است. این انسولینها معمولاً قبل از وعدههای غذایی برای کنترل قند خون پس از غذا استفاده میشوند.
-
انسولینهای کوتاهاثر (Short-acting): اثر این انسولینها حدود ۳۰ دقیقه پس از تزریق شروع میشود و اوج آن پس از ۲ تا ۳ ساعت است. از این نوع انسولین نیز برای کنترل قند خون پس از وعدههای غذایی استفاده میشود.
-
انسولینهای متوسطاثر (Intermediate-acting): شروع اثر این انسولینها کندتر است (حدود ۲ تا ۴ ساعت) و اثر آنها میتواند تا ۱۸ ساعت دوام داشته باشد. از این نوع انسولین برای پوشش نیاز بدن به انسولین در طول روز یا شب استفاده میشود.
-
انسولینهای طولانیاثر (Long-acting): این نوع انسولینها به آرامی در طول ۲۴ ساعت آزاد میشوند و اثر آنها کاملاً یکنواخت است. این انسولینها پایه انسولین مورد نیاز بدن را تأمین میکنند و معمولاً یک بار در روز تزریق میشوند.
-
انسولینهای مختلط (Pre-mixed): این نوع، ترکیبی از انسولینهای کوتاهاثر و متوسطاثر در یک ویال یا قلم است. این نوع به افراد کمک میکند تا با تعداد تزریقات کمتر، قند خون خود را کنترل کنند.
چرا تزریق انسولین در منزل بهترین گزینه است؟
انجام تزریق انسولین در محیط خانه، مزایای بیشماری دارد که فرآیند درمان را برای بیمار بسیار آسانتر و کارآمدتر میکند:
-
افزایش استقلال و آزادی: تزریق در منزل به شما این امکان را میدهد که در هر زمان و مکانی که نیاز دارید، انسولین خود را تزریق کنید. این آزادی عمل، انعطافپذیری بیشتری در برنامههای روزمره، سفرها و حتی فعالیتهای اجتماعی فراهم میکند.
-
کاهش هزینهها: حذف هزینههای رفتوآمد به کلینیکها و مراکز درمانی و همچنین عدم نیاز به پرداخت هزینههای ویزیتهای مکرر، در درازمدت صرفهجویی مالی قابل توجهی به همراه دارد.
-
محیط آرام و بدون استرس: محیط آشنا و راحت خانه، استرس و اضطراب ناشی از تزریق را به حداقل میرساند و به شما کمک میکند تا با آرامش بیشتری این کار را انجام دهید.
-
کاهش خطر عفونت: با حذف رفتوآمد به محیطهای درمانی، خطر ابتلا به عفونتهای بیمارستانی که ممکن است در این مکانها وجود داشته باشد، به شدت کاهش مییابد.
-
حفظ حریم خصوصی: بسیاری از افراد ترجیح میدهند که فرآیند درمان خود را به صورت خصوصی و دور از چشم دیگران انجام دهند. تزریق در منزل این امکان را به طور کامل فراهم میکند.
راهنمای گام به گام تزریق انسولین در منزل
تزریق انسولین در منزل یک مهارت است که با تمرین و رعایت نکات ایمنی، به راحتی در آن مسلط خواهید شد. در ادامه، مراحل تزریق با دو ابزار رایج، یعنی سرنگ انسولین و قلم انسولین، به صورت جداگانه توضیح داده شده است.
آمادهسازی برای تزریق (مرحله مشترک)
-
دستهایتان را بشویید: قبل از هر کاری، دستهایتان را با آب و صابون بشویید و خشک کنید. این کار از ورود میکروبها به محل تزریق جلوگیری میکند.
-
لوازم را آماده کنید: لوازم مورد نیاز شامل ویال یا قلم انسولین، سرنگ (در صورت استفاده از ویال)، پد الکلی و یک ظرف مخصوص برای دور ریختن سوزنهای مصرفشده (شارپ باکس) را در دسترس قرار دهید.
-
انسولین را بررسی کنید: تاریخ انقضای انسولین را بررسی کنید. اگر از انسولینهای شیریرنگ (متوسطاثر یا مختلط) استفاده میکنید، ویال یا قلم را به آرامی بین کف دستهایتان بغلتانید تا محتویات آن مخلوط شود. از تکان دادن شدید آن خودداری کنید.
تزریق با سرنگ انسولین (مراحل دقیق)
-
آمادهسازی ویال: درپوش پلاستیکی ویال را بردارید و درپوش لاستیکی آن را با پد الکلی تمیز کنید.
-
کشیدن هوا به داخل سرنگ: مقدار دوز مورد نیاز انسولین را روی سرنگ مشخص کنید. سپس، پیستون سرنگ را به اندازه همان دوز، به عقب بکشید تا هوا وارد سرنگ شود.
-
تزریق هوا به داخل ویال: سوزن را از طریق درپوش لاستیکی وارد ویال کرده و هوای داخل سرنگ را به ویال تزریق کنید. این کار باعث میشود تا خلاء ایجاد نشود و کشیدن انسولین راحتتر شود.
-
کشیدن انسولین: ویال و سرنگ را به صورت وارونه بگیرید. پیستون را به آرامی به عقب بکشید تا انسولین به اندازه دوز مورد نیاز وارد سرنگ شود. اگر حباب هوا وجود داشت، به آرامی روی سرنگ ضربه بزنید تا حبابها به بالا بیایند و سپس پیستون را کمی فشار دهید تا خارج شوند.
-
تزریق: سوزن را از ویال خارج کرده و به محل تزریق بروید.
تزریق با قلم انسولین (مراحل دقیق)
-
وصل کردن سوزن: درپوش قلم را بردارید و سوزن جدید را به صورت پیچی روی سر قلم محکم کنید.
-
تست جریان: دوز را روی عدد ۲ تنظیم کنید و دکمه تزریق را فشار دهید. یک قطره انسولین باید از نوک سوزن خارج شود. این کار از خالی بودن سوزن اطمینان حاصل میکند.
-
تنظیم دوز: دوز مورد نیاز را با چرخاندن انتهای قلم تنظیم کنید.
تزریق در محل (مرحله مشترک)
-
انتخاب محل: محل مناسب تزریق را انتخاب کنید (به بخش بعدی مراجعه شود).
-
ضدعفونی کردن: محل تزریق را با پد الکلی تمیز کنید و صبر کنید تا خشک شود.
-
گرفتن پوست: اگر سوزن کوتاه است، نیازی به گرفتن پوست نیست. اما برای سوزنهای بلندتر، با انگشت شست و اشاره خود، یک چین کوچک از پوست را بگیرید. این کار به ورود سوزن به لایه زیرجلدی کمک میکند.
-
وارد کردن سوزن: سوزن را به صورت عمود (۹۰ درجه) یا با زاویه ۴۵ درجه به سرعت و با اطمینان وارد پوست کنید.
-
فشار دادن پیستون/دکمه تزریق: پیستون سرنگ یا دکمه قلم را به آرامی فشار دهید تا کل دوز تزریق شود.
-
صبر کردن و خارج کردن سوزن: پس از تزریق، سوزن را برای حداقل ۱۰ ثانیه در محل نگه دارید تا از نشت انسولین جلوگیری شود. سپس سوزن را به آرامی بیرون بکشید و پنبه را روی محل قرار دهید (بدون فشار زیاد).
انتخاب محل تزریق: چرا و کجا؟
محل تزریق انسولین بسیار مهم است، زیرا بر سرعت جذب دارو تأثیر میگذارد. همچنین، چرخش محل تزریق از بروز عوارض جانبی مانند لیپوهیپرتروفی (ایجاد تودههای چربی در زیر پوست) جلوگیری میکند.
-
شکم: بهترین و رایجترین محل تزریق است. جذب انسولین در این ناحیه سریع و پایدار است. تزریق باید در فاصله ۵ سانتیمتری از ناف انجام شود.
-
ران: جذب در این ناحیه کندتر از شکم است. قسمت میانی و خارجی ران برای تزریق مناسب است.
-
پشت بازو: جذب در این قسمت نیز کمی کندتر است. تزریق باید در قسمت خارجی و میانی بازو انجام شود. این محل برای تزریق توسط یک فرد دیگر یا با کمک پرستار مناسب است.
-
باسن: این ناحیه نیز برای تزریق مناسب است و معمولاً جذب در آن کند است.
مدیریت و نگهداری انسولین
نگهداری صحیح انسولین برای حفظ اثربخشی آن ضروری است:
-
انسولین بازنشده: باید در یخچال (دمای ۲ تا ۸ درجه سانتیگراد) نگهداری شود.
-
انسولین بازشده: پس از باز شدن، میتواند تا ۲۸ روز در دمای اتاق (زیر ۲۵ درجه سانتیگراد) نگهداری شود.
-
دور از نور و حرارت: انسولین نباید در معرض نور مستقیم خورشید یا گرما قرار گیرد.
-
بررسی ظاهری: اگر رنگ انسولینهای شفاف تغییر کرده یا در آنها ذراتی دیده میشود، از آن استفاده نکنید. اگر انسولینهای شیریرنگ پس از غلتاندن به درستی مخلوط نشدند، آنها را دور بیندازید.
نقش پرستار در تزریق انسولین در منزل
با اینکه تزریق انسولین در منزل کاملاً قابل یادگیری است، اما در برخی شرایط، کمک گرفتن از یک پرستار متخصص ضروری و بسیار مفید است:
-
آموزش اولیه: اگر برای اولین بار قرار است تزریق را انجام دهید، یک پرستار میتواند به شما آموزشهای عملی و صحیح را ارائه دهد و ترس و استرس شما را کاهش دهد.
-
بیماران سالمند یا کمتوان: برای سالمندان یا افرادی که به دلیل شرایط فیزیکی نمیتوانند خودشان تزریق کنند، وجود یک پرستار در منزل به صورت روزانه یا هفتگی ضروری است.
-
نظارت حرفهای: پرستار میتواند محلهای تزریق را بررسی کرده، در صورت بروز عوارضی مانند کبودی یا لیپوهیپرتروفی مشاوره دهد و به طور کلی بر روند درمان نظارت کند.
-
کنترل قند خون و علائم حیاتی: یک پرستار میتواند به صورت دورهای قند خون و علائم حیاتی شما را چک کرده و گزارش آن را به پزشک معالج ارائه دهد.
اگر در شیراز هستید و به دنبال خدمات درمانی معتبر در منزل میگردید، مرکز درمان در منزل پارسه شیراز با کادری مجرب و آموزشدیده، آماده ارائه خدمات تزریق انسولین، کنترل دیابت و سایر خدمات درمانی در محیط آرام و راحت خانه شما است. برای کسب اطلاعات بیشتر و هماهنگی برای ارسال پرستار میتوانید با شمارههای ۰۷۱۳۵۰۰ و ۰۹۱۷۹۱۷۴۵۴۰ تماس بگیرید.
سوالات متداول و پاسخهای آنها
۱. آیا تزریق انسولین دردناک است؟ درد تزریق انسولین بسیار ناچیز است. با استفاده از سوزنهای جدید و رعایت تکنیک صحیح، درد به حداقل میرسد.
۲. آیا میتوان از یک سوزن چند بار استفاده کرد؟ خیر، مطلقاً نه. هرگز از یک سوزن بیش از یک بار استفاده نکنید. استفاده مجدد میتواند باعث آسیب به بافت، عفونت و کند شدن سوزن شود.
۳. اگر یک دوز را فراموش کردم، چه باید بکنم؟ اگر دوز انسولین سریعالاثر را فراموش کردید، بسته به زمانی که متوجه شدید، میتوانید آن را تزریق کنید. اما اگر زمان زیادی گذشته، از دوز بعدی استفاده نکنید. هرگز دوز بعدی را دو برابر نکنید. برای دوزهای انسولین طولانیاثر، بلافاصله پس از یادآوری تزریق را انجام دهید. در هر صورت، با پزشک خود مشورت کنید.
۴. آیا انسولین منقضی میشود؟ بله، انسولین تاریخ انقضا دارد. پس از این تاریخ، انسولین اثربخشی خود را از دست میدهد و میتواند خطرناک باشد.
۵. چه زمانی باید فوراً به پزشک یا اورژانس مراجعه کرد؟ اگر پس از تزریق، علائم افت شدید قند خون (مانند لرزش، تعریق، گیجی) یا افزایش شدید قند خون (تشنگی زیاد، تکرر ادرار، خستگی مفرط) را تجربه کردید و با اقدامات اولیه بهبود نیافت، فوراً با پزشک یا اورژانس تماس بگیرید.
۶. آیا میتوان انواع مختلف انسولین را در یک سرنگ مخلوط کرد؟ فقط برخی از انواع انسولین قابل مخلوط شدن هستند و این کار باید با دستور و نظارت پزشک انجام شود. هرگز انسولینهای طولانیاثر را با انواع دیگر مخلوط نکنید.
۷. چگونه از ایجاد کبودی در محل تزریق جلوگیری کنم؟ چرخاندن محل تزریق، استفاده از سوزنهای تمیز و فشار ندادن روی محل پس از تزریق میتواند به کاهش کبودی کمک کند.
جمعبندی: مدیریت دیابت، یک مهارت قابل یادگیری
تزریق انسولین در منزل نه تنها ایمن و راحت است، بلکه به شما کمک میکند تا به شکلی فعال و مسئولانه، مدیریت دیابت خود را در دست بگیرید. با رعایت نکات بهداشتی، تکنیکهای صحیح و استفاده از آموزشهای لازم، میتوانید به یک متخصص در زمینه مدیریت بیماری خود تبدیل شوید. همچنین، به یاد داشته باشید که در صورت نیاز، کمک حرفهای همیشه در دسترس است. مرکز درمان در منزل پارسه شیراز با ارائه خدمات تخصصی، در تمام مراحل این مسیر در کنار شما خواهد بود.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.