در طی چند روز اول بعد از تولد بیش از نیمی از نوزادان سر موقع و بیش از چها ر پنجم نوزادان نارس که از سایر جهات سالم هستند، مبتلا به یرقان می شود که بصورت تغییر رنگ پوست و صلبیه چشم، رنگ زرد می باشد. اگر چه بعضی نوزادان در زمان تولد زردی دارند اما بیشتر آنها در طی دو تا سه روز اول بعد از تولد مبتلا به زردی خواهند شد.زردی نوزادی به خودی خود یک بیماری نیست. در اکثر موارد وقوع این حالت به دلیل عدم بلوغ کامل کبد جهت متابولیزه کردن مولکولی که بیلی روبین نام دارد می باشد. این مولکول زمانیکه گلبولها قرمز خون از بین می روند ایجاد می شود.زردی معمولاً ناراحتی خاصی برای نوزاد ایجاد نمی کند و معمولاً خودبخود بعد از یک تا دو هفته خوب می شود. ولی با اینحال زمانیکه نوزادی دچار زردی شد. باید توسط پزشک ویزیت شود زیرا زردی شدید می تواند منجر به بروز عوارض وخیمی شود. درمانها سبب می شوند که سطح بیلی روبین خون نوزادی از یک حد به بالاتر نرود.
علائم و نشانه ها
در بسیاری از موارد علائم زردی نوازد در دومین یا سومین روز بعد از تولد ظاهر می شود و شامل زردی پوست، زردی چشمها و در بسیاری از موارد ضعف و بی حالی می باشد.
علائم در ابتدا در صورت نوزادی ایجاد می شوند و سپس سینه و شکم درگیر شده و گاهی زردی به پاها نیز کشیده می شود. یکی از راههای ساده تعیین زردی در هر نوزادی آن است که با انگشت به آرامی بر روی سطح پوست پیشانی یا بینی نوزاد فشار دهیم. اگر بعد از فشار پوست همچنان زرد به نظر برسد ، احتمالاً نوزاد مبتلا به زردی خواهد بود. بهتر است این تست در روز انجام شود. بعلاوه در صورت زرد شدن سفیدی چشم، زردی محتمل است.
معمولاً در نوزادان کامل، زردی نوزادی یک هفته تا 10 روز طول می کشد. اگر نوزاد نابالغ باشد یا اینکه شیر مادر خود را بخورد، ممکن است زردی بیشتر طول بکشد.
علل
زردی فتوتراپی نوزاد شیراز
کودکان دارای سیستم گردش خونی خاصی می باشند که به انتقال اکیسژن کمک می کند و با گذشت این دوره گلبولها تجزیه شده و در طی فرآیندی، ملکول بیلی روبین ایجاد می شود. بطور طبیعی این مولکول به کبد منتقل شده و در آنجا آماده می شود که از بدن دفع شود. در زمان تولد معمولاً مقدار بیلی روبین خیلی بیشتر از توان کبد جهت دفع آنها از بدن می باشد. لذا اضافی بیلی روبین در پوست و سفیدی چشم تجمع یافته منجر به زردی می شود. این نوع زردی را اصطلاحاً زردی فیزبولوژیک می نامند که معمولاً در دومین و سومین روز بعد از تولد رخ می دهد. اگر چه هر نوزادی می تواند مبتلا به این نوع زردی شود اما این حالت در نوزادان نارس بیشتر رخ می دهد و آن هم به دلیل عدم تکامل کامل کبد آنها می باشد.
گاهی اوقات زردی به دلیل سایر عوامل رخ می دهد.اگر زردی در زمان تولد و یا در در طی 24 ساعت اول رخ دهد، می تواند بدلیل کوفتگی شدید، عفونت خونی و یا ناسازگاری خون بین مادر و جنین باشد. اگر زردی در هفته دوم یا بعد از آن رخ دهد می تواند بدلیل اختلال عملکرد کبد ، عفونت شدید، اختلالت آنزیمی و یا اختلالات گلبولهای قرمز باشد.
فاکتورهای خطر
نوزادان پسر در مقایسه با دخترها شانس بیشتری جهت ابتلا به زردی نوزادی خواهند داشت. بعلاوه در بعضی نژادها زردی شایعتر است. سایر فاکتورهایی که شانس ابتلای یک نوزاد را افزایش می دهد شامل موارد ذیل است :
تولد زود هنگام :از آنجایی که نوزادان نارس در مقایسه با نوزادان کامل توانایی کمتری از متابولیزه کردن و دفع بیلی روبین دارند، شانس بیشتری جهت ابتلا به زردی خواهند داشت.بعلاوه آنها تغذیه کمتری داشته و حرکات روده ای کندتری خواهند داشت و همین مسأله نیز مزید بر علت خواهد شد.
کوفتگی و ضربه خوردن در طی زایمان :اگر در حین عبور از کانال زایمانی، این عمل راحت صورت نگیرد، تحت تأثیر کوفتگی ها، گلبولهای قرمز بیشتری شکسته خواهند شد و در نتیجه بیلی روبین بیشتری ایجاد خواهد گردید.
گروه خونی :اگر گروه خونی مادر با گروه خونی نوزاد یکسان نباشد، جنین از طریق جفت آنتی بادیهای مادری را که علیه گلبولهای قرمز جنین ترشح شده است، را دریافت نموده و تخریب گلبولهای قرمز تسریع می شود. زمانیکه یک زن با گروه خونی منفی دارای جنینی با گروه خونی مثبت باشد، این مشکل بسیار شدید خواهد بود.در طی حاملگی گلبولهای قرمز از بند جفتی عبور می کنند و وارد گردش خون مادر می شوند. در حالت مذکور بدن مادر در برابر آنتی ژنهایی که ایجاد کننده گروه خونی مثبت هستند، وارد عمل شده و آنتی بادی تولید می کنند سپس این آنتی بادیها از جفت عبور کرده و به گلبولهای جنین متصل شده و سبب تخریب آنها می شوند. به منظور کاهش این مسأله زنانیکه دارای گروه خونی منفی هستند، از آمپولی استفاده می کنند که آنتی بادیهای ترشح شده را خنثی می کند. این آمپول در طی بارداری و بلافاصله بعد از تولد تزریق می شود.
تغذیه با شیر مادر :کودکانیکه با شیر مادر تغذیه می شوند شانس بیشتری جهت ابتلا به زردی دارند، اما این افزایش احتمال بسیار اندک می باشد و نباید فقط به خاطر این مسأله از سایر مزایای بسیار خوب شیر مادر صرفنظر نمود. بعلاوه اگر شیر مادر خوب ترشح نشود، وزن گیر شیرخوار خوب نخواهد بود و زردی را شدیدتر خواهد کرد. افزایش تعداد دفعات شیردهی بصورت هشت تا 10 بار در روز منجر به افزایش حرکات روده ای شده و احتمال ابتلا را کاهش خواهد داد.زردی ناشی از تغذیه با شیر مادر معمولاً چهار تا هفت روز بعد از تولد رخ می دهد و چند هفته ممکن است طول بکشد.
ترخیص زودرس از بیمارستان :از آنجائی که بیلی روبین در روز دوم و سوم بعد از تولد شروع به بالا رفتن می کند، نوزادانیکه زودتر از 72ساعت بعد از تولد از بیمارستان مرخص می شوند.ریسک بیشتری جهت ابتلا به زردی در خانه خواهند داشت.قبل از آنکه ترخیص زودتر از موعد رایج شود.معمولاً زردی در بیمارستان تشخیص داده می شد و تحت درمان قرار می گرفت
در چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد ؟
در طی چند روز اولی که نوزاد به خانه برده می شود، حتماً مراقب بروز زردی باشید. اگر نوزاد مبتلا به زردی شد و یا به نظر بیمار آمد حتماً به پزشک مراجعه نمائید. بعلاوه در صورت وجود موارد زیر نیز حتماً زردی باید چک شود. اگر رنگ پوست زرد روشن باشد و اگر زردی بیشتر از یک تا دو هفته طول بکشد، نوزاد وزن نگیرد و دچار هرگونه علائمی شود که منجر به نگرانی والدین شود.
اگر نوزادی در سن 36 تا 38 هفتگی متولد شود ( چند هفته زودتر ) حتماً مراقب بروز زردی و اختلال در تغذیه باشید. نوزادانی که در این سن به دنیا می آیند بعد از ترخیص از بیمارستان در صورت ابتلا به زردی نیاز بیشتری به اقدامات درمانی در بیمارستان خواهند داشت.تا چندین روز بعد از ترخیص از بیمارستان نوزاد باید مرتباً از نظر وزن چک شود، بدین وسیله ارزیابی نحوه وزن گیری و احتمال بروز زردی عملی تر خواهد شد.
غربالگری و تشخیص
بیلی چک زردی بدون خونگیری شیراز
پزشک براساس ظاهر شیرخوار می تواند زردی را تشخیص دهد.علاوه بر آن جهت اندازه گیری سطح خونی بیلی روبین آزمایش خون نیز درخواست خواهد شد.
می توان جهت غربالگری از وسایلی که از طریق پوست خون سطح خونی بیلی روبین را اندازه می گیرند نیز استفاده نمود. این وسیله براساس شکست و انعکاس نور می تواند سطح
بیلی روبین را اندازه گیری کند بدون آنکه نیازی به گرفتن خون باشد.
چگونه می توان زردی کودک خود را برطرف کرد ؟
زمانی که سطح بیلی روبین بسیار بالا برود، بخصوص در نوزادان بیماری که نیاز به درمان در ICU ( بخش مراقبت ویژه )دارند ، می تواند در موارد بسیار نادر منجر به بروز حالت خطرناکی شوند که اصطلاحاً کرن ایکتروس نامیده می شود. در این اختلال مغز نوزادان به شدت دچار آسیب شده و می تواند منجر به کری، ناتوانائیهای تکاملی شدید و انواع غیرمعمول فلج مغزی شود.
بخصوص زمانیکه نوزاد تولد زودرس داشته باشد،حتماً مراقب بروز علائم زردی شدید نظیر رنگ زرد تیره یا نارنجی پوست،خواب عمیق به گونه ای که به سختی بتوان نوزاد را بیدار کرد. گریه های بسیار بلند، مکیدن یا شیر خوردن ضعیف و بیحالی و ضعف باشید.
درمان
زردی خفیف معمولاً طی یک یا دو هفته خودبخود بهبود می یابد.اما اگر شیرخوار شما زردی متوسط تا شدید داشت باید به مدت بیشتری در بیمارستان باشد یا اینکه از نو بستری شود.
درمانها یی که سبب کاهش بیلی روبین می شوند شامل موارد ذیل است:
درمان با نور (فوتو تراپی ) :
در این حالت شیرخوار را در زیر یک منبع نوری فرابنفش قرارداده یا در داخل پوششهای نور مصنوعی می پیچانند. نور می تواند بیلی روبین را به فرمی تبدیل کند که از طریق کلیه قابل دفع باشد. نوزادان مبتلا می توانند تا چندین روز تحت این روش درمانی قرار گیرند.
استفاده از آنتی بادیهای داخل وریدی:
اگر زردی شدید ثانویه به ناسازگاری خونی بین مادر و جنین ایجاد شده باشد. تزریق داخل وریدی آنتی بادیها می تواند زردی را کم کرده و احتمال نیاز به دریافت خون را کاهش دهد.
استفاده از تعویض خون:
در موارد بسیار نادر، زمانیکه زردی شدید به سایر درمانها پاسخ ندهد. شیرخوار ممکن است نیاز به تعویض خون پیدا کند.در این روش مقادیر کمی از خون بطور مکرر از بدن خارج می شود.
و سپس به همان میزان خون وارد بدن شیرخوار می شود. این عمل باید حتماً در بخش مراقبتهای ویژه نوزادان انجام شود.
مراقبت از خود
زمانیکه زردی شدید نیست استفاده از راهکارهای زیر می تواند سطح بیلی روبین را کاهش دهد.
تغذیه بیشتر نوزاد :
در این حالت انرژی بیشتری به نوزاد می رسد و حرکات روده ای نیز افزایش می یابد که خود منجر به دفع مقادر بیشتری بیلی روبین از طریق روده ها خواهد شد.
استفاده از شیرخشک :
استفاده از شیر خشک بطو ر موقت و فقط برای یک تا دو روز می تواند سطح بیلی روبین شیرخوار را کاهش دهد. در طی این زمان مادر می تواند با ابزار خاصی شیر خود را بدوشد تا جریان شیرش قطع نشود. البته گاهی اوقات بعضی از پزشکان در پیشنهاداستفاده از شیر خشک توقف
می کنند زیرا نمی خواهند در فرآیند تغذیه با شیر مادر اختلالی ایجادشود. روش دیگر آن است که به مدت یک تا دو روز در بعضی دفعات از شیر خشک بجای شیر مادر استفاده شود.
